Jij-ziet-jij-ziet-wat-ik-niet-zie
Dit spel is geïnspireerd op het Sociale Stijlmodel van David W. Merrill en Roger H. Reid (1981). Ik studeerde in 2003 af als Arbeids- en organisatiepsycholoog bij GITP in Tilburg. En had de eer dit onder Dr. Alec W. Serlie (Toenmalig hoofd Research & Development van GITP) en Prof. Karin van Dam (Universiteit van Tilburg en ondertussen met pensioen) te doen.
De bijvangst was het volgen van een training communicatiestijlen van GITP gebaseerd op het sociale stijlmodel. Sindsdien is dit model een onderdeel gebleven in vrijwel elke communicatietraining die ik gaf. Ook bij veranderprogramma’s gaf het waardevolle inzichten aan de deelnemers.
Wat dit model tot één van mijn favorieten maakt is dat het gaat over gedragingen en niet over persoonlijkheden. In tegenstelling tot modellen zoals DISC en MBTI (Myers-Briggs Type Indicator). Deze modellen zijn gebaseerd op Carl Jung’s persoonlijkheidstheorie.
De verwarrende overeenkomst zijn de kleuren die bij al de modellen worden gebruikt. Blauw, rood, geel en groen. Maar het sociale stijlmodel zegt iets over interpersoonlijk gedrag. Dus het gedrag (de communicatie) tussen mensen. De andere modellen gaan over persoonlijke gevoelens en gedachten, dat noemen we intrapersoonlijk (de voorkeuren en persoonlijkheid van een individu). Er is wel een verband tussen persoonlijkheid en interpersoonlijk gedrag. Uit een onderzoek kan ik opmaken dat de sociale voorkeursstijl voor 22 á 23 procent door persoonlijkheid wordt bepaald (Janneke K. Oostrom, Lisanne M. de Rijke, Alec W. Serlie & Brigitte Heldeweg, 2014). De rest is afhankelijk van vaardigheden en kan dus aangeleerd worden.
En dan wordt het interessant. Want een persoonlijkheid verander je niet, maar gedrag kun je wel aanpassen. Dus hier valt iets te leren, wat in veel situaties kan helpen.
We kennen allemaal wel iemand met wie een gesprek niet soepel loopt. Mensen met wie je niet tot resultaten lijkt te komen. Of je voelt je niet begrepen. De kans is groot dat deze gesprekspartner een andere sociale stijl heeft dan jij.
We verschillen in sociale stijlen op 2 assen.
1. Horizontale as: De mate van ruimte die iemand geeft of neemt. (Assertiviteit)
2. Verticale as: De mate waarin iemand uitend is of gesloten. (Responsiviteit)
Het plekje op de assen bepaalt in welk kwadrant je valt.
Analyticus
Analytici geven ruimte door vragen te stellen.
De vragen gaan vaak over feiten, cijfers, processen en methoden.
Ze nemen de tijd en richten zich op details.
Meer informatie om over na te denken is welkom.
Persoonlijke gevoelens of een eigen mening worden niet snel verwoord.
Analytici zullen eerder een afweging of redenatie geven.
Stuurder
Stuurders nemen ruimte in door vlot het woord te nemen en snel te reageren. Ze zullen niet snel anderen betrekken en stellen zich onafhankelijk op. Stuurders gaan op hun doel af, werken efficiënt en nemen graag de leiding. Ze durven risico’s te nemen.
Emoties en gevoelens spelen vrijwel geen rol, stuurders klinken stellig.
En een gesprek gaat vaak over de inhoud waarbij concrete antwoorden belangrijk zijn.
Aimabele
De aimabelen geven de ruimte en aandacht aan anderen. Ze komen vriendelijk, rustig en voorzichtig over. Ze spreken vaak met lager volume en stellen graag vragen op gevoelsniveau.
Ze zullen niet snel op de voorgrond treden en nemen de tijd voor relaties, met name in 1 op 1 gesprekken. Zij steunen vaak anderen, bieden hulp aan en houden ervan als anderen dat ook bij hen doen.
Expressieveling
Expressievelingen pakken makkelijk de ruimte. Ze richten zich graag op mensen en maken makkelijk contact. In gesprekken kunnen ze uitweiden (afwijken) en zijpaden in slaan. Ze volgen graag hun intuïtie en gevoel. Ze zijn gevoelig voor sfeer en maken sfeer door emotie te tonen. Ze brengen vaak energie en inspiratie en horen graag applaus
Wendbaarheid en het nut daarvan
Een sociale stijl is niet een absoluut gegeven en ontwikkelt zich gedurende je leven. Denk aan je opvoeding, de mensen met wie je omgaat en je werk. Je laat dus een grote variatie aan gedragingen zien in je leven en in verschillende situaties met verschillende mensen.
Toch laat iedereen een observeerbaar repetitief patroon van gedragingen zien. (De persoonlijke voorkeursstijl). En hier reageren mensen op. Met name mensen die jou minder goed kennen zullen eerder reageren op wat ze observeren, dan op jouw capaciteit om een variatie van gedragingen te laten zien.
Het vermogen om je gedragsmatig flexibel op te stellen heet wendbaarheid. Je kunt dan verschillende gedragingen in verschillende situaties met verschillende mensen laten zien.
Naar elkaar toe bewegen
De mate waarin jij sociale stijlen begrijpt, je wendbaar kunt opstellen en bereid bent om dit te doen bepaalt of je naar elkaar toe kunt bewegen. Dit is erg nuttig in samenwerking met mensen, het bevordert het effect van een gesprek en maakt het leuker. Nu kun je jouw eigen sociale stijl niet opeens veranderen, maar als je weet wat de kwaliteiten en valkuilen van jouw sociale stijl zijn, kun je wel bewuster reageren op jouw gesprekspartner en jouw (of jullie) doel beter bereiken. Hiervoor moet je jouw eigen sociale stijl kennen én die van de ander. Daar helpt dit spel jou bij.
Feedback
Ook geeft het je een vocabulaire om gedrag te bespreken, wat van grote toegevoegde waarde is in feedbackgesprekken. Met sociale stijlen spreek je namelijk niet over hoe iemand ‘is’, maar hoe iemand zich ‘gedraagt’. Het oordeel over het gedrag laat je buiten beschouwing.
Voorbeeld:
Iemand spreekt met een hoog volume, vormt stellige zinnen en gebruikt onvriendelijke woorden. Dit zou je kunnen beoordelen als “Wat ben jij een gemeen als je boos bent.” En dat vindt jouw gesprekspartner mogelijk niet leuk om te horen.
Het sociale stijlen vocabulaire geeft je de mogelijkheid om dit oordeel (gemeen en boos) niet te vellen en het met elkaar te hebben over de manier waarop iemand communiceert in observeerbare termen.
Uiteraard kun je het effect wel benoemen. Bijvoorbeeld: “Ik heb het gevoel dat ik iets heb gedaan of gezegd, wat jij niet prettig vindt. En ik schrik van jouw reactie.”
Door jouw gesprekspartner(s) kaartjes te laten kiezen voor jou en vice versa, kun je met jouw gesprekspartner(s) gesprekken voeren over hetgeen jullie observeren bij elkaar en wat jullie kan helpen om gesprekken prettiger te laten verlopen. Helpend hierbij is om ook voor jezelf kaartjes te kiezen. Dan kun je percepties vergelijken en verschillen en overeenkomsten bespreekbaar maken.
Gebruikte literatuur
De bijvangst was het volgen van een training communicatiestijlen van GITP gebaseerd op het sociale stijlmodel. Sindsdien is dit model een onderdeel gebleven in vrijwel elke communicatietraining die ik gaf. Ook bij veranderprogramma’s gaf het waardevolle inzichten aan de deelnemers.
Wat dit model tot één van mijn favorieten maakt is dat het gaat over gedragingen en niet over persoonlijkheden. In tegenstelling tot modellen zoals DISC en MBTI (Myers-Briggs Type Indicator). Deze modellen zijn gebaseerd op Carl Jung’s persoonlijkheidstheorie.
De verwarrende overeenkomst zijn de kleuren die bij al de modellen worden gebruikt. Blauw, rood, geel en groen. Maar het sociale stijlmodel zegt iets over interpersoonlijk gedrag. Dus het gedrag (de communicatie) tussen mensen. De andere modellen gaan over persoonlijke gevoelens en gedachten, dat noemen we intrapersoonlijk (de voorkeuren en persoonlijkheid van een individu). Er is wel een verband tussen persoonlijkheid en interpersoonlijk gedrag. Uit een onderzoek kan ik opmaken dat de sociale voorkeursstijl voor 22 á 23 procent door persoonlijkheid wordt bepaald (Janneke K. Oostrom, Lisanne M. de Rijke, Alec W. Serlie & Brigitte Heldeweg, 2014). De rest is afhankelijk van vaardigheden en kan dus aangeleerd worden.
En dan wordt het interessant. Want een persoonlijkheid verander je niet, maar gedrag kun je wel aanpassen. Dus hier valt iets te leren, wat in veel situaties kan helpen.
We kennen allemaal wel iemand met wie een gesprek niet soepel loopt. Mensen met wie je niet tot resultaten lijkt te komen. Of je voelt je niet begrepen. De kans is groot dat deze gesprekspartner een andere sociale stijl heeft dan jij.
We verschillen in sociale stijlen op 2 assen.
1. Horizontale as: De mate van ruimte die iemand geeft of neemt. (Assertiviteit)
2. Verticale as: De mate waarin iemand uitend is of gesloten. (Responsiviteit)
Het plekje op de assen bepaalt in welk kwadrant je valt.
AnalyticusAnalytici geven ruimte door vragen te stellen.
De vragen gaan vaak over feiten, cijfers, processen en methoden.
Ze nemen de tijd en richten zich op details.
Meer informatie om over na te denken is welkom.
Persoonlijke gevoelens of een eigen mening worden niet snel verwoord.
Analytici zullen eerder een afweging of redenatie geven.
StuurderStuurders nemen ruimte in door vlot het woord te nemen en snel te reageren. Ze zullen niet snel anderen betrekken en stellen zich onafhankelijk op. Stuurders gaan op hun doel af, werken efficiënt en nemen graag de leiding. Ze durven risico’s te nemen.
Emoties en gevoelens spelen vrijwel geen rol, stuurders klinken stellig.
En een gesprek gaat vaak over de inhoud waarbij concrete antwoorden belangrijk zijn.
AimabeleDe aimabelen geven de ruimte en aandacht aan anderen. Ze komen vriendelijk, rustig en voorzichtig over. Ze spreken vaak met lager volume en stellen graag vragen op gevoelsniveau.
Ze zullen niet snel op de voorgrond treden en nemen de tijd voor relaties, met name in 1 op 1 gesprekken. Zij steunen vaak anderen, bieden hulp aan en houden ervan als anderen dat ook bij hen doen.
Expressieveling Expressievelingen pakken makkelijk de ruimte. Ze richten zich graag op mensen en maken makkelijk contact. In gesprekken kunnen ze uitweiden (afwijken) en zijpaden in slaan. Ze volgen graag hun intuïtie en gevoel. Ze zijn gevoelig voor sfeer en maken sfeer door emotie te tonen. Ze brengen vaak energie en inspiratie en horen graag applaus
Wendbaarheid en het nut daarvan
Een sociale stijl is niet een absoluut gegeven en ontwikkelt zich gedurende je leven. Denk aan je opvoeding, de mensen met wie je omgaat en je werk. Je laat dus een grote variatie aan gedragingen zien in je leven en in verschillende situaties met verschillende mensen.
Toch laat iedereen een observeerbaar repetitief patroon van gedragingen zien. (De persoonlijke voorkeursstijl). En hier reageren mensen op. Met name mensen die jou minder goed kennen zullen eerder reageren op wat ze observeren, dan op jouw capaciteit om een variatie van gedragingen te laten zien.
Het vermogen om je gedragsmatig flexibel op te stellen heet wendbaarheid. Je kunt dan verschillende gedragingen in verschillende situaties met verschillende mensen laten zien.
Naar elkaar toe bewegen
De mate waarin jij sociale stijlen begrijpt, je wendbaar kunt opstellen en bereid bent om dit te doen bepaalt of je naar elkaar toe kunt bewegen. Dit is erg nuttig in samenwerking met mensen, het bevordert het effect van een gesprek en maakt het leuker. Nu kun je jouw eigen sociale stijl niet opeens veranderen, maar als je weet wat de kwaliteiten en valkuilen van jouw sociale stijl zijn, kun je wel bewuster reageren op jouw gesprekspartner en jouw (of jullie) doel beter bereiken. Hiervoor moet je jouw eigen sociale stijl kennen én die van de ander. Daar helpt dit spel jou bij.
Feedback
Ook geeft het je een vocabulaire om gedrag te bespreken, wat van grote toegevoegde waarde is in feedbackgesprekken. Met sociale stijlen spreek je namelijk niet over hoe iemand ‘is’, maar hoe iemand zich ‘gedraagt’. Het oordeel over het gedrag laat je buiten beschouwing.
Voorbeeld:
Iemand spreekt met een hoog volume, vormt stellige zinnen en gebruikt onvriendelijke woorden. Dit zou je kunnen beoordelen als “Wat ben jij een gemeen als je boos bent.” En dat vindt jouw gesprekspartner mogelijk niet leuk om te horen.
Het sociale stijlen vocabulaire geeft je de mogelijkheid om dit oordeel (gemeen en boos) niet te vellen en het met elkaar te hebben over de manier waarop iemand communiceert in observeerbare termen.
Uiteraard kun je het effect wel benoemen. Bijvoorbeeld: “Ik heb het gevoel dat ik iets heb gedaan of gezegd, wat jij niet prettig vindt. En ik schrik van jouw reactie.”
Door jouw gesprekspartner(s) kaartjes te laten kiezen voor jou en vice versa, kun je met jouw gesprekspartner(s) gesprekken voeren over hetgeen jullie observeren bij elkaar en wat jullie kan helpen om gesprekken prettiger te laten verlopen. Helpend hierbij is om ook voor jezelf kaartjes te kiezen. Dan kun je percepties vergelijken en verschillen en overeenkomsten bespreekbaar maken.
Gebruikte literatuur
- Janneke K. Oostrom, Lisanne M. de Rijke, Alec W. Serlie & Brigitte Heldeweg. (2014) Individuele verschillen in communicatiestijlen, Verklaart persoonlijkheid onze manier van communiceren op het werk? Gedrag en Organisatie 2014 (27) 4
- David W. Merrill & Roger H. Reid (1981) Personal styles & effective performance.
- Brigitte Heldeweg, Gert van Grunsven en Manon Désar (2009) Whitepaper, Waarom begrijp je me niet? Beter samenwerken door het (h)erkennen van communicatiestijlen.
De maker
Ik ben Karin Mommers. Ik ben Arbeids- & organisatiepsycholoog met kennis van veranderkunde en ervaring in het begeleiden van beweging binnen organisaties. Creativiteit is in mijn perceptie enorm belangrijk om veranderingen en innovaties op gang te krijgen.
Al jaren had ik het idee van dit spel over de sociale stijltheorie in gedachten. Samen met de ontwerpkracht van Marleen Klijn van Dingdong, de scherpe eindredactie van Erica Renckens van Tatataal en de aanmoediging van Manon de Kok komt binnen een paar weken de eerste druk binnen.
We hebben een beperkte oplage, zodat we het kunnen testen. We hopen dat het spel het makkelijker maakt om aandacht aan elkaar te schenken en verbinding te maken. Uiteraard hopen wij op fijne en constructieve feedback, zodat we nog veel meer exemplaren kunnen laten maken.
Het spel kopen?
Het is te koop voor 25 euro per set (+ €3,70 verzendkosten). Mail me om er 1 aan te schaffen.